AMEA-nın Hüquq və İnsan Haqları İnstitutu olaraq illərdir ki, bizi bir kollektivdə cəmləyən, öz qayğıkeşliyi ilə daim yanımızda olan, gözəl, humanist insan, qayğıkeş rəhbər, dəyərli alim, İnstitutumuzun direktoru, hüquq üzrə elmlər doktoru, professor Aytən xanım Mustafazadənin bu gün doğum günüdür. AMEA Hüquq və İnsan Haqları İnstitutunun bütün kollektivi adından Aytən xanım Mustafazadəni bu gözəl gün münasibəti ilə təbrik edir, ilk öncə ona can sağlığı, bu çətin və məsuliyyətli işində, təmkin, səbr, dözüm, möhkəm iradə arzulayırıq. Çox yaşayın Aytən xanım!

AMEA-nın Hüquq və İnsan Haqları İnstitutunun “Dövlət təhlükəsizliyinin hüquqi təminatı” şöbəsinin böyük elmi işçisi Esmira Orucovanın “Hüquqi müstəvi” elmi-nəzəri, təcrübi jurnalın № 4, 19 may 2020-ci il buraxılışında (səh. 147-156) " “Etnik münaqişələr zamanı uşaq hüquqlarının müdafiəsi Dağlıq Qarabağ nıünaqişəsi müstəvisində” başlıqlı məqaləsi dərc olunub. Məqalənin əsas tədqiqat predmetini dünyanın müxtəlif ərazilərində baş verən etnik münaqişələr və bu münaqişələr zamanı pozulmuş uşaq hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı beynəlxalq hüquq normalarının araşdırılması təşkil edir. Məqalədə göstərilən faktoloji materiallara əsasən, Ennənistanın Azərbaycana qarşı hərbi təcavüzü nəticəsində işğal olunmuş ərazilərin sakinləri – günahsız müharibə qurbanlan olan, qəbul olunmuş beynəlxalq hüquq normalarına zidd olaraq, işgəncələrə, qeyri-insani rəftara, təhqirlərə məruz qalmış uşaqların hüquqlarının müdafıəsi ilə bağlı hüquqi təfsirlərin verilməsinə cəhd göstərilib. Məqalədə, həmçinin silahlı münaqişələr zamanı uşaq hüquqlarının müdafiəsi sahəsində dövlətlərin öhdəlikləri və əməkdaşlıqları, beynəlxalq hüququn qarşısında duran ən aktual problemlərdən bəhs edilir.

Tariximizin dövrlərini vərəqlədikcə orda tez-tez erməni saxtakarlıqları ilə rastlaşırıq. Əsasən də mənbələrdə, elmi ədəbiyyatlar da və arxiv materiallarının istifadəsi zamanı buna daha çox rast gəlirik. AMEA-nın Hüquq və İnsan Haqları İnstitutunun böyük elmi işçisi Rizvan Hüseynovun 2013-cü ildə rus dilində dərc olunan “Армянское нагорье: географический термин или идеологическое орудие против Азербайджана?” adlı məqaləsində və 2015-ci ildə “Азербайджан и армянский вопрос на Кавказе” adlı çap olunmuş monoqrafiyasında bu cür erməni saxtakarlıqları ifşa olunmuşdur. Qeyd edək ki, Hüquq və İnsan Haqları İnstitutu tərəfindən çap olunan bu monoqrafiya bir sıra Amerika və Avropa universitetlərində və ABŞ Konqresinin kitabxanasında istifadə olunur.

AMEA-nın Hüquq və İnsan Haqları İnstitutunda 2018-ci ilin mart ayından fəaliyyətə başlamış institutun "Beynəlxalq hüquq" şöbəsi ilə Dünya Bankının birgə həyata keçirtdiyi "Pulsuz hüquqi yardım xidməti" layihəsi minlərlə insana təmənnasız xidmət göstərməkdədir. Baxmayaraq ki, ölkəmiz xüsusi karantin rejimindədir, institutumuzun müvafiq şöbələri kimi pulsuz hüquqi yardım xidmətimiz də öz fəaliyyətini davam etdirir. Təkcə aprel ayı ərzində 1206 nəfər benifisiar hüquqi yardım almaq üçün layihəyə müraciət etmişdir. Onlardan 1205 nəfərə facebook vasitəsilə, 1 nəfərə isə elektron poçt vasitəsilə hüquqi yardım xidməti göstərilib. Vətəndaşlar onlayn məsləhətlərdən pulsuz hüquqi yardım xidmətinin "Facebook" səhifəsinə və legalaid@human.science.az elektron ünvanına müraciət edərək yararlanmışlar. Layihəyə daha çox təqaüd, sosial yardım, ümumilikdə isə əmək, ailə, miqrasiya, əmlak, inzibati, istehlakçı, cinayət, vərəsəlik, borc, nəqliyyat və s. məsələlərlə bağlı müraciətlər ünvanlanmışdır. Müraciət edənlərin əksəriyyəti isə aztəminatlı kateqoriyasına aiddir.

Almaniyanın Federal Təhsil və Tədqiqat Nazirliyi (BMBF) tərəfindən “Yaşıl istedadlar 2020” müsabiqəsi üçün ərizələrin qəbuluna başlanmışdır. 2009-cu ildən etibarən keçirilən müsabiqənin məqsədi davamlı inkişaf sahəsində fəal olan qabaqcıl gənc tədqiqatçı və alimlərin mükafatlandırılmasından, onların Almaniyanın müvafiq elmi-tədqiqat institutları ilə təmaslarının yaradıkması və ölkəyə elm xadimlərinin cəlb edilməsindən ibarətdir. Namizədlər davamlı inkişafla əlaqəli olan sahə üzrə magistr/doktorantura pilləsində təhsil almalı, yaxud təhsillərini son 3 ildə bitirməli, maksimum 3 illik iş təcrübəsinə malik olmalı və ingilis dilini mükəmməl bilməlidirlər. Qaliblərin müvafiq xərcləri BMBF tərəfindən qarşılanacaq.

Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 94-cü maddəsinin I hissəsinin 1-ci bəndini rəhbər tutaraq qərara alır: Maddə 1. “Elm haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2016, № 8, maddə 1366; 2018, № 11, maddə 2198) 9.1-ci maddəsində “ali və ya orta ixtisas təhsilinə (subbakalavr ixtisas dərəcəsi)” sözləri “ali təhsilə, subbakalavr peşə-ixtisas dərəcəsi almış orta ixtisas və ya yüksək texniki peşə təhsilinə” sözləri ilə əvəz edilsin. Maddə 2. “Peşə təhsili haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018, № 6, maddə 1152; 2019, № 5, maddə 799, № 6, maddə 986, № 11, maddə 1685) aşağıdakı məzmunda 14.6-cı maddə əlavə edilsin: “14.6. Yüksək texniki peşə təhsilini bitirərək subbakalavr peşə-ixtisas dərəcəsi almış şəxslər orta ixtisas təhsilini bitirmiş subbakalavrlara bərabər tutulur.”. İlham Əliyev Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Bakı şəhəri, 24 aprel 2020-ci il.

Bildiyimiz kimi, dünyada yayılmış Koronavirus "COVİD-19" pandemiyası ilə əlaqədar olaraq Respublikamızda da xüsusi karantin vəziyyəti elan olunub. Karantin dövrü müddətində bir çox təşkilat və müəssisələr, dövlət qurumları, təhsil ocaqları kimi Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası da Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargahın qərarı ilə öz fəaliyyətini müvəqqəti olaraq dayandırıb. Məlum vəziyyətlə əlaqədar olaraq AMEA-nın Hüquq və İnsan Haqları İnstitutunun əməkdaşları da öz elmi fəaliyyətlərini "Evdə qal, saglam qal" çağırışına uyğun olaraq, ev şəraitində davam etdirir. Mart-aprel ayı üçün olan fəaliyyət hesabatımızda qeyd etmişdik ki, əməkdaşlarımızın bir çoxunun məqaləsi nəşrə hazırdır, bəziləri isə artıq çap olunmaq ərəfəsindədir. Aprel ayında "Humanitar və İctimai Elmlərin Əsasları" mövzusunda keçirilməsi nəzərdə tutulan l Respublika elmi konfransına əməkdaşlarımız tərəfindən təqdim olunmuş konfrans materialları artıq çapdan çıxıb. İnstitumuzun "Dövlət təhlükəsizliyinin hüquqi təminatı" şöbəsinin böyük elmi işçisi Esmira Orucovanın "Erməni terrorizmi bəşəriyyət üçün təhlükəli problem"(səh.101-104), "Cinayət hüququ və cinayət prosesi" şöbəsinin böyük elmi işçisi, h.ü.f.d. Sevinc Hüseynovanın "Cinayət məsuliyyətinin hüquqi əsasları", (səh.113-118),"Dövlət təhlükəsizliyinin hüquqi təminatı" şöbəsinin böyük elmi işçisi Xəyalə Kələşovanın "İnsan və vətəndaşın konstitusiya hüquq və azadlıqları əleyhinə törədilən cinayətlər" (səh.122-124) adlı məqalələri dərc olunub.

AMEA-nın prezidenti, akademik Ramiz Mehdiyev “Azərbaycan Respublikasının ərazisində xüsusi karantin rejiminin uzadılması ilə əlaqədar akademiya əməkdaşlarının işə davamiyyətinin tənzimlənməsi haqqında” Sərəncam imzalayıb. Sərəncama əsasən, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 31 mart 2020-ci il tarixli Qərarına müvafiq olaraq əməkhaqqı saxlanılmaqla AMEA əməkdaşlarının işə davamiyyəti 28 aprel tarixindən 4 may 2020-ci il saat 00:00-dək təxirə salınır. Bundan əlavə, AMEA-nın fasiləsiz iş rejimində fəaliyyət göstərən bəzi müəssisə, təşkilat və xidmətlərində təxirə salınması mümkün olmayan işlərin xüsusi əmək rejiminin qaydalarına riayət edilməklə yerinə yetirilməsi tövsiyə olunub. Xatırladaq ki, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 18 aprel 2020-ci il tarixli qərarına əsasən ölkə ərazisində xüsusi karantin rejimi 2020-ci il 4 may saat 00:00-dək uzadılıb, həmçinin xüsusi karantin rejimi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti və Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargah tərəfindən daha əvvəl müəyyən edilmiş bütün məhdudiyyətlər, tələblər və rejimlər həmin müddət ərzində qüvvədə saxlanılıb.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Hüquq və İnsan Haqları İnstitutunun Hüquq sahələrinin müqayisəli təhlili şöbəsinin müdiri, hüquq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Zamiq Aslanov “Elmi-texniki tərəqqi, süni intellekt və hüquq” monoqrafiyasını çapa hazırlayır. Monoqrafiyada elmi-texniki tərəqqinin nəzəri aspektləri, sosial-hüquqi problemləri, süni intellekt və hüququn qarşılıqlı əlaqəsi, süni intellektin hüquqi tənziminin aktuallığı və bu sahədə mövcud yanaşmalar və çağırışlar tədqiq edilir.

Azərbaycan Respublikası ərazisində elan edilmiş xüsusi karantin rejimi dövründə AMEA-nın Hüquq və İnsan Haqları İnstitutunun bir çox alim və mütəxəssisi müxtəlif elmi-tədqiqat işləri üzərində fəaliyyətlərini davam etdirirlər. İnstitutun İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin məsul şəxsləri də öz üzərinə düşən vəzifələri yerinə yetirir, əməkdaşların gördüyü işləri mütəmadi olaraq işıqlandırırlar. Bu barədə institutun direktoru, hüquq üzrə elmlər doktoru Aytən Mustafazadə müsahibə verib. O, bildirib ki, rəhbərlik etdiyi qurumun əməkdaşları müvafiq elmi fəaliyyət sahələrinə uyğun olaraq onlayn konfranslara qatılır, görüşlərdə iştirak edir, həmçinin yazdıqları elmi məqalə və tezisləri müxtəlif dövrü nəşrlərə təqdim edirlər. Alim qeyd edib ki, məqalələr rəqəmsal iqtisadiyyatın inkişaf perspektivləri, kənd təsərrüfatının rəqəmsal transformasiyası, daxili miqrasiyanın hüquqi əsasları, Azərbaycanda elektron viza sisteminin tətbiq olunmasının hüquqi əsasları, ölkəmizdə readmissiya problemləri və onun həlli yolları kimi mövzulara həsr olunub. İnstitut rəhbərinin sözlərinə görə, elmi-texniki tərəqqi və dövlətdaxili hüquq, insan alverinə görə məsuliyyət müəyyən edən cinayət qanunvericiliyinin inkişaf tarixi və cəza təyini, cinayət məsuliyyətinin hüquqi əsasları kimi məsələlər də qurumun alim və mütəxəssislərinin diqqət mərkəzindədir.